بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. دوستان عزیز و ارجمند سلام علیک؛ عزاداریهایتان قبول درگاه حضرت حق باد. در این نوشتار کوتاه به پاسخ از پرسش ترکیبی ذیل می پردازم:
طرح پرسش: گاه ممکن است پرسیده شود: گوینده این سخن که «همه آدمها برابرند» کیست؟؛ آیا چنین سخنی با فرهنگ قرآنی ما سازگار است؟
پاسخ: ذکر نکات ذیل در پاسخ از پرسش ترکیبی فوق، سودمند خواهد بود:
نکته اوّل: در بسیاری از وبلاگ ها و سایتها، جمله «همه آدمها برابرند» به عنوان مطلع جملات 9 گانه منقول از کتاب «قلعه حیوانات» (= مزرعه حیوانات) «جُورج اُورْوِل» (نامِ مستعار «اریک آرتور بلر») نقل گردیده است. وی، که زادهٔ ۲۵ ژوئن ۱۹۰۳ - درگذشتهٔ ۲۱ ژانویه ۱۹۵۰ می باشد؛ داستان‌نویس، روزنامه‌نگار، منتقدِ ادبی و شاعرِ انگلیسی بود. او را بیشتر برای دو رُمان سرشناس و پرفروشش «مزرعه حیوانات» و «هزار و نهصد و هشتاد و چهار» می‌شناسند. او هفت ماه پس از چاپِ کتابِ ۱۹۸۴، در بیستم ژانویه ۱۹۵۰ درگذشت. به درخواست خودش، پیکرش را سوزاندند و خاکسترش را در گورستانی گمنام و پرت در دهکده‌ای به نام «ساتن کورتینی» در نزدیکی «آکسفورد» به خاک سپردند. اُورْوِلْ یک سیگاری قهار بود، به شکلی که با وجودِ وضعیتِ وخیمِ ریه‌هایش همیشه در حالِ سیگار کشیدن بود. او همچنین علاقهٔ شدیدی به نوشیدنِ چای داشت و حتی مقاله‌ای به نام «چگونه یک چایِ عالی درست کنیم» نوشته بود. او آبجوی انگلیسی را ستایش می‌کرد و در سال ۱۹۴۶ مقاله‌ای دربارهٔ یک میکده رؤیایی و ایده‌آل نوشت که «ماهِ زیرِ آب» نام گرفت؛
نکته دوّم: مفاد جمله «همه آدمها برابرند»، مفادی دو رُویَه است:
الف- یک رویه آن، رویّه ای صحیح تلقّی می شود؛ زیرا در نگاه قرآن کریم، «همه آدمها» به یک پدر و مادر (آدم و حوّا) برمی گردند؛ در آیه 13 سوره حجرات میخوانیم: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ» : «ای مردم، ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و در گروهها و تیرههای بزرگ و کوچک جای دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ همانا گرامی ترین شما نزد خدا، با تقوی ترین شما است»؛علّامه طباطبایی در تفسیر این آیه چنین نگاشته است: «مفسّران گفته اند: آیه شریفه در مقام بیان این مطلب است که ریشه تفاخر به انساب را بزند. و بنابر این مراد از جمله «مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى» آدم و حوّا خواهد بود و معنای آیه چنین می شود: ما شما مردم را از یک پدر و یک مادر آفریدیم. همه شما از آن دو تن منتشر شده اید. چه سفیدتان و چه سیاهتان، چه عربتان و چه عجمتان و ما شما را به صورت شعبه ها و قبیله های مختلف قرار دادیم نه برای اینکه طایفه ای از شما بر سایرین برتری و کرامت داشته باشد، بلکه صرفاً برای اینکه یکدیگر را بشناسید و امور اجتماعات و مواصلات و معاملاتتان بهتر انجام گیرد.» (ترجمه تفسیر المیزان، ج 18، ص 487)؛در فرازی از خطبه معروف به «خطبه الوداع» رسول گرامی اسلام (صلوات الله علیه و آله) نیز میخوانیم : « یا أیُّها النّاسُ...، إنّ ربَّکُم واحِدٌ، و إنّ أباکُم واحِدٌ، و دِینُکُم واحِدٌ، و نَبیُّکُم واحِدٌ، و لا فَضلَ لِعَرَبیٍّ على عَجَمیٍّ، و لا عَجَمیٍّ على عَرَبیٍّ، و لا أحمَرَ على أسوَدَ، و لا أسوَدَ على أحمَرَ، إلّا بِالتَّقوى» (متّقی هندی، کنز العمّال، ح 5655) : «ای مردم...، پروردگار شما یکى است و پدر شما یکى و دین شما یکى و پیامبرتان یکى. هیچ عربى را بر هیچ عجمى برترى نیست و هیچ عجمى را بر هیچ عربى و هیچ گندم گونى را بر هیچ سیاهى و هیچ سیاهى را بر هیچ گندم گونى (برتری نیست)، مگر به تقوا»؛
ب- رویه دیگر جمله «همه آدمها برابرند»، رویه ای نادرست و ناسازگار با آموزه های قرآنی محسوب می شود؛ زیرا در خلال آیات و سوره های مختلف قرآنی شاهد این هستیم که کارکردهای گوناگون، و کسب صفاتی مثبت، سبب برتری برخی از اشخاص بر بعضی دیگر می شود؛ به سخن دیگر: هیچگاه به لحاظ ارزشی و کارکردها، نمی توان همه آدمها را برابر دانست؛ از باب نمونه، بخشی از آنچه که موجب برتری برخی از اشخاص نسبت به بعضی دیگر می شود را یادآور می شوم:
الف- کسب تقوا و پرهیزکاری (حجرات، آیه 13)
ب- کسب علم و دانش (زمر، آیه 9)؛
ج- جهاد در راه خدا، و حضور در عرصه های نبرد حق علیه باطل (نساء: 95 و 96)؛
د- اشتغال به عبادت پروردگار و سجده و قیام در ساعاتی از شب و... (نحل، آیه 76)؛
ه- برخورداری از ایمان و عمل صالح (غافر، آیه 35)؛
و- پیشتازی در عرصه انفاق و قتال در راه خداوند (حدید، آیه10)
نکته پایانی: انتظار از همه دوستان مؤمن و علاقه مند به آموزه های قرآن کریم این است که از دقّت در نشر سخنان بیگانگان از اسلام دریغ نورزیم؛ زیرا کوچکترین کوتاهی در این عرصه، موجب می شود که به صورت نا خواسته در جهت نشر مطالب غیر همخوان با آموزه های دین تلاش نمائیم.