چکیده :
وقتی حق حکومت ائمه(، غصب شد، امامان برای انجام رسالت خویش به تأسیس نهاد وکالت اقدام کردند. این نهاد از چهار حلقه تشکیلاتی ترکیب یافته بود (باب، وکیل ناحیه، وکیل کارگزار و وکیل سیار)، هر کدام از این حلقه‌ها رسالت‌ها و وظایفی داشتند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: 1. تقویت و محافظت نهاد: باب و وکلای ناحیه به جای امام مرجع مراجعات وکلای کارگزار و سیار قرار می‌گرفتند و از وجود رهبر نهاد پاسداری می‌کردند، چنانکه وکلای کارگزار و سیار به صورت حلقه اتصال میان مردم و باب و وکلای ناحیه به تثبیت و معرفی باب و وکلای ناحیه برای مردم می‌پرداختند و با ایجاد چتر محافظتی از حلقه‌های بالایی نهاد محافظت می‌کردند.2. اداره امور و خدمت رسانی به شیعیان: وکلای کارگزار وجوهات نقدی و مالی شیعیان را دریافت و به حلقه‌های بالاتر و گاهی به نیازمندان شیعه می‌رسانیدند و این نقل و انتقال با بهره‌گیری از راهکارها و ابزار غیر عادی صورت می‌گرفت تا دستگاه حکومت عباسی متوجه نشود.3. بیشتر وکلاي نهاد اهل دانش و تقوا بودند؛ از همین روی یکی از رسالت‌های مهم آنان آموزش و راهنمایی شیعیان دور دست و مبارزه با بدعت‌ها و انحرافات بود.4. پس از عصر امام صادق( به تعداد و مناطق شیعه‌نشین افزوده شد و این امر نیازمند یک هماهنگی و ارتباط بود و چون ائمه( در حصار و محدودیت به سر می‌بردند، رسالت نهاد وکالت جهت ایجاد هماهنگی و ارتباط اهمیت پیدا می‌کرد.5. ائمه( هیچ گاه از مبارزه علیه حکومت‌های غاصب و به دست آوردن حق خود عقب نشینی نکردند و در عصر خفقان و سخت‌گیری این راه را تا حدودی از مسیر نهاد وکالت دنبال کردند.