گزیده ای از کتاب جامعه منتظر، چالش ها و آسیب ها نوشته حجت الاسلام و المسلمین میرتبار:
ﭼﻜﻴﺪه
اﺟﺘﻤﺎﻋ ﻲ آرﻣﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ،ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﻨﺘﻈﺮ آﺳـﻴﺐ ، ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﺪ؛ از اﻳـﻦ رو ﺷﻨﺎﺳﻲ آن ﻧﻴﺰ از اﻫﻤﻴـﺖ وﻳـﮋه اي ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳﺖ .اﻳﻦ آﺳﻴﺐ ﻫﺎ را ﻣﻲﺗـﻮان درﮔـﺮوه ﻫـﺎﻳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻜﺮي و رﻓﺘـﺎري در دو ﻗﻠﻤـﺮو ،ﭼﻨﺪ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎي داد .ﻧﻔﻬﻤﻴﺪن درﺳـﺖ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧـﺎروا از ،ﺑﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﺠﺖ اﻟﻬﻲ آﻣﻴﺨـﺘﻦ ﻧﺸـﺎﻧﻪ ، ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻏﻴﺒﺖ و اﻧﺘﻈﺎر ﻫـﺎي ﭘﻨـﺪار ﻧﺎدرﺳـﺖ زﻣﻴﻨـﻪ ، ﻇﻬﻮر ﺑـﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ آن ، ﺳﺎزي ﻇﻬﻮر از راه ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻴﺪادﮔﺮي و ﻓﺴﺎد ، ﺑﺮاﺑﺮﺳﺎزي ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاﻓـﺮاد ،زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﻇﻬﻮر ﻛﻢ ﻛﺎري اﻧﺴﺎنﻫﺎي ،ﻃﺮح ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻏﻴﺮﺿﺮوري ﻣﺴﺆول در اراﺋﺔ آﻣﻮزهﻫﺎي واﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻇﻬـﻮر ﻫــﺮج و ﻣــﺮج زاﻳــﻲ و ، از دﺳــﺘﺔ ﻧﺨﺴــﺖ …و ،ﺷﺘﺎب ورزي در ﻣﻮﺿﻮع ﻇﻬـﻮر ،اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺗﻨﺪ ادﻋـﺎي ،آﺷﻜﺎرﺷﺪن ﻣﺪﻋﻴﺎن دروﻏﻴﻦ ﻣﻬﺪوﻳﺖ ﺑﺮوز ﺳﺴـﺘﻲ و ،4 دﻳﺪار ﺑﺎ ﺣﻀﺮت وﻟﻲ ﻋﺼﺮ ﻧﻤـﺎدﮔﺮاﻳﻲ ، ﺑﻲﻣﺴـ ﺆوﻟﻴﺘﻲ در ﺟﺎﻣﻌـﺔ ﻣﻨﺘﻈـﺮ ﭘﻴـﺪاﻳﺶ اﻧﮕﻴـﺰه ﻫـﺎي ﻏﻴﺮاﻧﺴـﺎﻧ ﻲ در ،اﻓﺮاﻃﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ، ﻧﺎﻫﻤﺴـﺎﻧﻲ آﮔـﺎﻫﻲ ﻫـﺎي ﻣﻨﺘﻈﺮان ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ، اﺑﻬﺎم در آﺛﺎر رواﻧـﻲ
ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر
ﻣﻬﺪوﻳﺖ، اﻧﺘﻈﺎر رﻫﺎﻳﻲ ﺑﺨﺶ ﺑﺪون اﻗـﺪام ﺑـﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ اوﺿﺎع ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺑﻲ ﺗﻔـﺎوﺗﻲ ﻣﻨﺘﻈـﺮان در ﺑﺎرة زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزي، ﭘﻴـﺮوي ﻧﻜـﺮدن از ﻧﺎﻳـﺐ ، روﺷـﻦ ﻧﻜـﺮدن دﺷـﻮاري ﻫـﺎي 4اﻣﺎم زﻣﺎن . از دﺳﺘﺔ دوم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ …ﻧﺒﻮد اﻣﺎم و ﮔﻔﺘﻨــﻲ اﺳــﺖ آﺳــﻴﺐ ﻫــﺎي ﻳــﺎد ﺷــﺪه، ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻴﺮي از آرﻣﺎنﻫـﺎي اﻣﺎم، ﻛﻨﺎر ﻧﻬﺎدن ﺑﺎﻳﺴﺘﻪﻫﺎي اﻧﺘﻈـﺎر، ﻧﺎاﻣﻴـﺪي را در ﭘﻲ دارد .ﺑﺮونرﻓﺖ از آنﻫﺎ …اﺟﺘﻤﺎع و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ دروﻧﻲ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﻜﺮدن وﻻﻳـﺖ اﻟﻬـﻲ وﻣﻌﺼـﻮﻣﺎن :، ﻏﻨـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ، ﻓﺰوﻧﻲ آﮔﺎﻫﻲﻫـﺎ و زدودن ﺷـﺒﻬﻪ ﻫـﺎ ﻛﺴـﺐ آﮔـﺎﻫﻲ و ، واﺑﺴﺘﻪ اﺳـﺖ .ﺑـﻪ ﻳﻘـﻴ ﻦ ﺷــــﻨﺎﺧﺖ از ﭘــــﻴ ﺶ ﮔــــﻮﻳﻲ ﻫــــﺎي ﻣﻌﺼﻮﻣ ﺎن :در ﺑﺎب آﺳﻴﺐ ﻫﺎي زﻣـﺎن ﺑﺎﻋﺚ درك ﺑﻬﺘﺮ و ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ ﺟﺎﻣﻌﺔ ،ﻏﻴﺒﺖ در اﻣﺎن ، ﻣﻨﺘﻈﺮﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدم، از ﺷﺮور ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ .
ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﻨﺘﻈﺮ، ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎ و آﺳﻴﺐ ﻫﺎ
ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر ﺑﺎور ﺑﻪ آﺷﻜﺎر ﺷـﺪن ﺷﺨﺼـﻴﺖ رﻫﺎﻛﻨﻨـﺪة اﻧﺴﺎنﻫﺎ از زﻧﺠﻴـﺮة ﺳـﺘﻢ وﺑﻴـﺪاد، ﭘﻴﺸـﻴﻨﻪ اي ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ درازاي ﻋﻤﺮ ﺑﺸﺮﻳﺖ دارد .اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ، ﻫﻤـﻮاره آﻣــﺎج آﺳـﻴﺐ ﻫــﺎﻳﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑــﻮده اﺳــﺖ . ﻧﺨﺴــﺖ ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﻪ ﻧﺎرﺳــﺎﻳﻲ ﻫــﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕــﻲ و اﻋﺘﻘﺎدي ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان رﻳﺸـﺔ ﻫﻤـﺔ آﺳﻴﺐﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر اﺷﺎره ﻛﺮد .از ﭼﻨﻴﻦ رﻳﺸﻪاي، ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﻳﻲ ﭼـﻮن روﻳـﺶ ﺧـﺰه وار ﮔـﺮوه ﻫـﺎي ﻣــﺪﻋﻴﺎن ﻋﺮﻓــﺎن ﻫــﺎي دروﻏــﻴﻦ و دراوﻳــﺶ ﺳﺮزدهاﺳﺖ .اﻣﻴﺪزداﻳﻲ ﻫﻢ از دﻳﮕﺮ ﻣﻮارد ﻗﺎﺑﻞ اﺷﺎره در اﻳﻦ راﺳـﺘﺎ اﺳـﺖ؛ ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ ﭘﺎﻳـﺎن »دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم، ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺗﺎرﻳﺦ « و»ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺪن ﻫﺎ« را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺤﺮاف اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ . دﻳﻨﻲ ﻳـﺎ ﺣﻘﺎﻧﻴـﺖ 1رواج اﻧﺪﻳﺸﺔ ﭘﻠﻮراﻟﻴﺴﻢ ﻫﻤﺔ ادﻳﺎن، از ﺳﻮي ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازان ﻏﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺮدﻳﺪزاﻳﻲ در زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖ ﻫـﺎي اﻋﺘﻘـﺎدي اﺳﻼم، ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ردﻳﻒ آﺳﻴﺐﻫـﺎي ﻳﺎدﺷـﺪه ﺟﺎي ﮔﻴﺮد .
1. Pluralism
ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر
- واﻳﻨﻜﻪاﻳﻦﺷﺨﺼﻴﺖ «ﻣﻬﺪي ﻧﻮﻋﻲ»روﻳﻜﺮد ﺣﺘﻤﺎً ﻓﺮد ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاي ﻧﻤـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻴﺰ،ﮔـﺎم دﻳﮕﺮي دراﻳﺠﺎدآﺳﻴﺐ اﺳﺖ . ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﻴﺎن ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ ﻧﻴﺰ از دﻳﮕﺮ آﻓﺖﻫﺎي اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪة زﻳﺒﺎي اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ ﮔـﺎه ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ در ﭘـﻲ داﺷـﺘﻦ ﺧـﻮد ﺑﺎﺧﺘﮕﻲﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺪن و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ، ﻣﻔﻬﻮم اﻧﺘﻈﺎر را ﻛﻪ ﺳﺎﺣﺘﻲ ﺳﻨﺘﻲ دارد، ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﻲ راﻧﺪ. اﻋﺘﻘﺎد ﺑـﻪ ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﻋـﺪل اﻟﻬـﻲ ﺣﻀـﺮت و ﻃﺮد و اﻧﻜﺎر ﻫﺮ ﻧـﻮع ﺣﻜـﻮﻣﺘﻲ 4ﻣﻬﺪي ﺳﺒﺐ ﻧـﻮﻋ ﻲ اﻧﺤﺼـﺎرﮔﺮاﻳﻲ در ، ﭘﻴﺶ از ﻇﻬﻮر ﺑﻌﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻲ ﺷـﻮ د و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻫـﻴﭻ ﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻼﺷﻲ ﺑﺮاي اﺻﻼح اﻣـﻮر و ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و اﺟﺮاي اﺣﻜﺎم اﻟﻬﻲ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد . ﭼﻨﻴﻦ اﻳﺪه اي اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ و اﻧـﺰوا ﻃﻠﺒﻲ ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﻜﻴﻦ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻃﺎﻏﻮﺗﻲ و ﺳﺘﻤﻜﺎر ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻧﻘﺶ و ،ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ وﻇﻴﻔﻪ ، در ﭘﺪﻳﺪ ة اﻧﺘﻈﺎر ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﺗﻴــﭗ 1.ﻛــﺎر ﻧﻬﻔﺘــﻪ اﺳــﺖ ﺷﻨﺎﺳــﻲ
.ﻧﻈﺮﻳﻪ 1 .144 ﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ در دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ، ص
ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﻨﺘﻈﺮ، ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎ و آﺳﻴﺐ ﻫﺎ
ﻓﻘـﻂ ، ﮔﺮوه ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﺎرﻛﺮدﮔﺮاﻳﻲ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺷﻴﻌﻴﺎن واﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﻮ ﺑـﺎ ﺛﻘﻠـﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و ﻫﺮﮔﺰ از آن ﻫﺎ ﺟـﺪا ﻧﺸـﺪه ، اﻧـﺪ داراي ﻛﺎرﻛﺮدﻫــﺎي آﺷــﻜﺎر و ﻣﺜﺒــﺖ اﻧﺘﻈــﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﺗــﺎرﻳﺨﻲ و اوﺿــﺎع ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﻲ و ،اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧـﻮع ﻧﮕـﺮش و ﺑﺮﺧـﻮرد ﺑـﺎ ﻣﺴـ ﺄﻟﺔ ﻣﻲ ﺗﻮان آﺳﻴﺐ ،اﻧﺘﻈﺎر ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮد. ﺑﻌﻀﻲ از ﮔﺮوه در واﻗﻊ اﻋﺘﻘـﺎد ، ﻫﺎي آﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﺠﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺘﻈﺎر را ﻛـﻪ در ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻧﺪ؛ اﻣـﺎ ،دﻳﻨﻲ ﻣﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻫﺪف و وﺳﻴﻠ ﺔ دﻳﮕﺮي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﻛـﺮده اﻧـﺪ . آﻧﺎن ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑـﻪ ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﺧـﻮد و ﻛﺴـﺐ ، ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻣﺮدﻣـﻲ ﺑـﻪ ﻋـﻮام ﻓﺮﻳﺒـﻲ دﺳـﺖ زده ادﻋﺎي ﻣﻬﺪوﻳﺖ ﻛﺮد ه اﻧﺪ. ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗـﺪرت ﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ،اﺳﺘﻜﺒﺎري ﻧﻴﺰ در اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ اوﺻﺎف ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻣﻨﺠﻴـﺎن دروﻏﻴﻦ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮد و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﺔ اﺳﻼﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ